ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΠΑΡΑΙΝΕΣΕΙΣ

[fotis]

11. Ο ΑΝΘΡΩΠΟΠΟΙΟΣ
Ανθρωποποιός πρέπει να λέγεται αυτός που μπορεί τους απαίδευτους να τους ημερώσει, για ν' αγαπήσουν τα έργα του λόγου και την παιδεία.
Κατά τον ίδιο τρόπο κι' εκείνοι που αναμορφώνουν αυτούς που ζουν ακόλαστη ζωή και τους μεταστρέφουν στην ενάρετη και αρεστή στο Θεό διαγωγή, πρέπει να λέγονται ανθρωποποιοί, αφού αναπλάθουν τους ανθρώπους.
Διότι πραότης και εγκράτεια, είναι η ευτυχία και αγαθή ελπίδα στις ψυχές των ανθρώπων.

[fotis]

12. ΠΩΣ ΝΟΙΩΘΟΥΜΕ ΤΑ ΠΕΡΙ ΘΕΟΥ
Πρέπει οι άνθρωποι στα ήθη και την πολιτεία τους, να συμπεριφέρονται αληθινά, όπως αξίζει. Διότι όταν κατορθωθεί αυτό, εύκολα κατανοούνται και τα περί Θεού. Διότι (τότε καταλαβαίναμε ότι) όποιος σέβεται το Θεό με όλη του την καρδιά και την πίστη, λαμβάνεται πρόνοια παρά του Θεού να κυριαρχεί του θυμού και της επιθυμίας. Διότι όλων των κακών αίτια (συνεπώς και της κακής συμπεριφοράς) είναι η επιθυμία και ο θυμός.

[fotis]

13. ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΘΡΩΠΟΣ
Άνθρωπος λέγεται ή ο λογικός ή εκείνος που ανέχεται (δέχεται) να διορθωθεί. Ο αδιόρθωτος καλείται απάνθρωπος, διότι αυτό (η αδιορθωσιά) είναι χαρακτηριστικό των απάνθρωπων. Κάτι τέτοιους καλόν είναι να τους αποφεύγομε. Γιατί αυτοί που συζούν με την κακία, δεν επιτρέπεται να καταταγούν ποτέ μεταξύ των αθανάτων (πνευματικών ανθρώπων — η κακία είναι υλική, θνητή κατάσταση).

[fotis]

14. ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΟ
Αυτό που μας κάνει άξιους να ονομαζώμεθα άνθρωποι, είναι να έχομε μαζί μας παρούσα την αληθινή λογική. Όταν μας λείπει το λογικό, τότε διαφέρομε από τα άλογα ζώα, μόνον ως προς την διάπλαση του σώματος και τη φωνή. Ας αναγνωρίσει λοιπόν ο μυαλωμένος άνθρωπος, ότι (εξ αιτίας του λογικού, του πνευματικού του μέρους) είναι αθάνατος και θα μισήσει (τότε) κάθε αισχρή επιθυμία, που γίνεται αιτία του (πνευματικού) θανάτου στους ανθρώπους.

[fotis]

15. ΑΛΗΘΙΝΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
Όπως κάθε τέχνη διαμορφώνει διακοσμητικά την ύλη που χρησιμοποιεί κι' επιδεικνύει έτσι την αρετή της, όπως π.χ. αυτός που επεξεργάζεται το ξύλο ή ο άλλος το χαλκό και άλλος το χρυσό και τον άργυρο, έτσι κι εμείς, όταν ακούμε για την καλή ζωή και την ενάρετη και αρεστή στο Θεό συμπεριφορά, οφείλουμε να φανερώνουμε ότι είμαστε στ' αλήθεια άνθρωποι, δηλαδή όντα λογικής ψυχής (στη διάθεση και στις αντιδράσεις μας) και όχι μονάχα ως προς τη διάπλαση του σώματος. Η αληθινά λογική και θεοφιλής ψυχή, γνωρίζει αμέσως ποια θέση να πάρει σ' όλα τα ζητήματα της ζωής. Και παρακαλεί τρυφερά για επιείκεια το Θεό και Τον ευχαριστεί ειλικρινά γιατί όλη της η ορμή και η διάνοια είναι προς το Θεό.

[fotis]

16. ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
Όπως οι κυβερνήτες κατευθύνουν σκόπιμα το πλοίο ώστε να μη το προσαράξουν σε ύφαλο πέτρα ή σε κάποιον σκόπελο, έτσι και όσοι έχουν ζήλο για την ενάρετη ζωή, ας εξετάζουν με επιμέλεια ποια πρέπει να κάνουν και ποια ν' αποφεύγουν. Και να θεωρούν ότι τους συμφέρουν οι αληθινοί και θείοι νόμοι, ώστε να κόψουν τις πονηρές ενθυμήσεις (λογισμούς) της ψυχής.

[fotis]

17. ΧΑΛΙΝΑΓΩΓΗΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
Όπως οι κυβερνήτες και οι αμαξηλάτες με προσοχή και επιμέλεια κατορθώνουν το ταξίδι τους, έτσι και όσοι επιμελούνται την ορθή και ενάρετη ζωή πρέπει να μελετούν και να φροντίζουν πως θα ζήσουν όπως πρέπει και αρέσει στο Θεό. Διότι αυτός που θέλει και που εννόησε, ότι μπορεί (να το κάνη αυτό) πιστεύοντας, αυτός προχωρεί στην αφθαρσία.

[fotis]

18. Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Ελεύθερους να νομίζεις όχι αυτούς που είχαν την τύχη να είναι ελεύθεροι, αλλά αυτούς που είναι στη ζωή και στους τρόπους ελεύθεροι (από τα πάθη). Δεν πρέπει δηλαδή να ονομάζονται αληθινά ελεύθεροι οι άρχοντες, όταν είναι πονηροί ή ακόλαστοι, γιατί είναι δούλοι των υλικών παθών.
Ελευθερία και ευτυχία είναι (εσωτερικό ζήτημα) της ψυχής, (είναι) η γνήσια καθαρότης της ψυχής και η καταφρόνησης των πρόσκαιρων.

[fotis]

19. Η ΧΡΗΣΤΗ ΕΠΙΔΕΙΞΙΣ
Θύμιζε πάντα στον εαυτό σου, τι είναι ανάγκη να δείχνεις αδιάκοπα ποιος είσαι, αλλά με τη χρηστή συμπεριφορά και κυρίως με τα έργα σου. Διότι έτσι και τους γιατρούς οι άρρωστοι, όχι από τα λόγια, άλλα από τα έργα τους βρίσκουν και τους αναγνωρίζουν για σωτήρες και ευεργέτες.

[fotis]

20. ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΝΑΡΕΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
Γνωρίσματα της λογικής και ενάρετης ψυχής, είναι το βλέμμα, το βάδισμα, η φωνή, το γέλιο, ο τόπος που συχνάζει, οι άνθρωποι που συναναστρέφεται.
Όλα αυτά έχουν αλλάξει εντελώς (στην ενάρετη ψυχή) κι έχουν προσαρμοσθεί προς το ευπρεπέστερο. Γιατί ο θεοφιλής νους των ψυχών αυτών, σαν ανύσταχτος θυρωρός, αποκλείει να μπαίνουν τα κακά και αισχρά υπονοούμενα (σε κάθε τέτοιο γνώρισμα).