ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΑΛΑΤΑΚΙ





Η μονή Γαλατάκη διαθέτει μία εξαιρετικά πλούσια παρακαταθήκη ιερών λειψάνων, κειμηλίων, εικόνων, χειρογράφων και βιβλίων, ανεκτίμητης αξίας. Ο προσκυνητής δέχεται την πρώτη και ουσιαστικότερη φιλοφρόνηση με την παρουσίαση των ιερών λειψάνων ενώπιόν του για προσκύνηση. Τα λείψανα φυλάσσονται σήμερα στο καθολικό, σε δρύινο προσκυνητάριο, ακουμπισμένο στην πρώτη αριστερά κολώνα που στηρίζει το τρούλο. Ασημένιες λειψανοθήκες με εγχάρακτο διάκοσμο, έξεργα τέχνης, φυλάσσουν τους αναλλοίωτους θησαυρούς της στρατευόμενης εκκλησίας.
Πληροφορίες για τον τρόπο απόκτησης των αγίων λειψάνων δε διαθέτουμε. Η πρώτη και μοναδική πληροφορία ύπαρξης ιερού λειψάνου, του σημαντικότερου ίσως για τη μονή, «της δεξιάς χειρός του αγίου, ενδόξου και πανευφήμου Αποστόλου Ανδρέου του Πρωτοκλήτου», προέρχεται από σιγίλιο του Πατριάρχη Σεραφείμ, που εκδόθηκε τον Απρίλιο του 1758 για να υποστηρίξει ζητεία που οργάνωσε η μονή Γαλατάκη, όταν από πυρκαγιά καταστράφηκε τμήμα της Μονής και ο ελαιώνας που την περιέβαλε.
Η πρώτη επίσημη καταγραφή των αγίων λειψάνων έχει καταχωρηθεί στον Ι. Κώδικα της 24ης Μαΐου 1837 και είναι η εξής:
1. Η δεξιά χείρ του Αποστόλου Ανδρέου του Πρωτοκλήτου σε αργυρή θήκη, εντός αργυρού κιβωτίου.
2. Η κάλαμος (κνήμη) του ιερομάρτυρα Μηνά του Καλικέλαδου σε αργυρή θήκη.
3. Το μεσαίο δάκτυλο του ιερομάρτυρα Χαραλάμπους σε αργυρή θήκη.
4. Αργυρή πλάκα, περιέχουσα τμήματα λειψάνων του Ιωάννου του Προδρόμου, Μαρίας της Μαγδαληνής, Τρύφωνος και Παρασκευής.
5. Αργυρή θήκη με λείψανα του Αγίου Κήρυκου, Μοδέστου και Παντελεήμονος.
6. Μικρή αργυρή θήκη περιέχουσα λείψανα του Αγίου Χαραλάμπους, Προδρόμου και Στεφάνου.
7. Μικρή αργυρή θήκη με λείψανα του Αγίου Χαραλάμπους, Αναργύρου και Διονυσίου.
8. Αργυρή θήκη με λείψανα Μελετίου και Παντελεήμονος.
9. Θήκη περιέχουσα λείψανα του Αγίου Χαραλάμπους, Τρύφωνος, Πλάτωνος και Μητροδώρας.
10. Αργυρή θήκη περιέχουσα λείψανα των Αγίων Κωνσταντίου, Μάμαντος, Κυριακής και Μηνά.
11. Πέντε αργυρόδετα λείψανα του Ιωαννικίου του Μεγάλου, Νικήτα, Ελευθερίου, Στεφάνου του Νέου και Ματρώνης.
12. Πέντε τεμάχια λειψάνων των Αγίων Παντελεήμονος, Δαυίδ και Παρασκευής, τα άλλα δύο ανώνυμα».
Όταν στις 29 Αυγούστου 1907, ο αρχιεπίσκοπος πλέον Χαλκίδας και Καρυστίας Χρύσανθος Προβατάς, παρέδωσε την κινητή και ακίνητη περιουσία, ως πρώην ηγούμενος της Μονής, στο νέο ηγούμενο Θεοδόσιο Παπακωνσταντίνου, καταχωρήθηκε στο «Πρωτόκολλο παράδοσης-παραλαβής», η παρακάτω καταγραφή: «α/α: 14. Τέσσερα τεμάχια χώματος μεμιγμένα μετά μαρτυρικού αίματος». Το παραπάνω άγιο λείψανο αποτελεί παραχώρηση του ηγούμενου Χρύσανθου.
Νέα άγια λείψανα προστέθηκαν στα ήδη υπάρχοντα, στο διάστημα 1907-1908,από τον ηγούμενο Θεοδόσιο Παπακωνσταντίνου. Τότε η μονή Γαλατάκη απόκτησε μία «αργυράν θήκην περιέχουσαν οστά των αγίων Βασιλείου, Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Κοσμά, Δαμιανού και Θεοδώρου». Στα νεότερα χρόνια η μονή απόκτησε και τμήματα λειψάνων του Αγίου Νικολάου και του οσίου Δαβίδ.
Έγγραφα του αρχείου προσφέρουν πολλές μαρτυρίες για τη μεταφορά λειψάνων εκτός μονής, ώστε να τελεστούν αγιασμοί και λιτανείες, σε περιπτώσεις ασθενειών, θεομηνιών ή άλλων θρησκευτικών εκδηλώσεων.
Χαρακτηριστικές είναι δύο περιπτώσεις, που αφορούσαν στην επιδρομή ακρίδων, που έπληξε τις καλλιέργειες της Λίμνης και του Μαντουδίου. Οι δημοτικές αρχές τους, αφού εξάντλησαν όλα τα μέσα για την αντιμετώπισή τους, ζήτησαν στις 4 και 7 Ιουνίου 1841 αντίστοιχα, από τη μονή Γαλατάκη να αποστείλει «τα ιερά λείψανα προς τέλεσιν αγιασμού δια την εξάλλειψιν του φθοροποιού ζωυφίου της ακρίδος».
Η παραπάνω θρησκευτική πρακτική των αρχών και των κατοίκων της περιοχής αποτελεί ένα ενδεικτικό σημείο αναφοράς για το σύστημα αξιών, θρησκευτικών νοοτροπιών, αντιλήψεων και συμπεριφορών, που αναπτύσσονται γύρω από τη μονή Γαλατάκη, σχεδόν σε όλη τη διάρκεια της λειτουργίας της.
Ιερά κειμήλια
Σημαντικά κειμήλια στη μονή Γαλατάκη δε σώζονται, καθώς αυτά είτε καταστράφηκαν είτε κλάπηκαν στη διάρκεια του περιπετειώδη βίου της. Η πρώτη μαρτυρία ύπαρξης τους εντοπίζεται στη σελίδα 2 του Ι. Κώδικα και περιλαμβάνει τα εξής κειμήλια:
«1. δισκοπότηρο αργυρούν 1.
2. Ευαγγέλιον αργυρούν 1
3. Θυμιατήριον αργυρούν 1
4. Σταυρός αργυρούς μεγάλος 1
5. Περιζώνια αργυρά 5
6. Σταυρός αργυρούς 1».
Στη σελίδα 16 του ίδιου Ι. Κώδικα συναντούμε τα παρακάτω ιερά κειμήλια:
«Εικόν μία Δεσποτηκή του Σωτήρος (χρονολ. 1817)
Μία εικόνα του αγίου Νικολάου Δεσποτηκή
Μία εικόν της αναστάσεως μικρή
Έν δισκοπότηρον αργιρούν με δίσκο και αστερίσκω
Έν Ευαγγέλιον με βιλούδον και με πλάκας αργυράς
Μικρούς και αναγκαίους σταυρούς και λοιπά».
Βιβλιοθήκη
Στη βιβλιοθήκη της μονής φυλάσσονται χειρόγραφα και έντυπα βιβλία. Από παραδόσεις πληροφορούμαστε ότι η μονή είχε στο παρελθόν μεγάλη συλλογή βιβλίων, τα οποία χάθηκαν μέσα στον κυκεώνα των περιπετειών, ιδιαίτερα το 19ο και 20ο αιώνα. Σχεδόν στο σύνολό της, η νεότερη βιβλιοθήκη καταστράφηκε στα 1904, ύστερα από εντολή της Νομαρχίας Εύβοιας, για να αντιμετωπισθεί η θανατηφόρα ασθένεια της φυματίωσης.
Οι πρώτες πληροφορίες για τον αρχικό πυρήνα της συλλογής των βιβλίων εντοπίζονται σε «Πρωτόκολλο Παράδοσης- Παραλαβής» του 1860. Σ΄ αυτό καταγράφονται 54 βιβλία θεολογικού και ιστορικού περιεχομένου. Στην περίοδο της ηγουμενίας του Χρύσανθου Προβατά η βιβλιοθήκη εμπλουτίστηκε με πλήθος βιβλίων για την πνευματική κατάρτιση των μοναχών.
Χειρόγραφοι Κώδικες
Παρότι δεν υπάρχουν μαρτυρίες για την ύπαρξη και λειτουργία εργαστηρίου αντιγραφής χειρογράφων στη μονή Γαλατάκη, ωστόσο διασώζεται μικρή συλλογή χειρογράφων, που φυλάσσονται στη βιβλιοθήκη. Αυτά είναι τα παρακάτω:
1. Χειρόγραφος Νομοκάνονας Μανουήλ Μαλαξού
2. Ανοιξαντάριον
3. Αγιασματάριον (1873)
4. Μουσικό χειρόγραφο.
Έντυπα
Τα παλαιότερα έντυπα βιβλία, που σώζονται σήμερα στη βιβλιοθήκη είναι τα παρακάτω:
1. Θείον και Ιερόν Ευαγγέλιον, Ενετίησιν 1697.
2. Ευχολόγιον το Μέγα. Ενετίησιν 1760.
3. Θεοφυλάκτου αρχιεπισκόπου Βουλγαρίας. Άπαντα, τ. 4. Ενετίησιν 1763.
4. Ευαγγέλιον, Ενετίησιν 1776.
5. Τα τέσσερα Θεία και Ιερά Ευαγγέλια. Ενετίησιν 1799
Τα υπόλοιπα βιβλία χρονολογούνται μετά το 1800, ανέρχονται περίπου σε 60 με περιεχόμενο λειτουργικό, θεολογικό, ιστορικό, νομικό, και φιλοσοφικό.
Αρχείο
Το αρχείο της μονής αποδεικνύεται πραγματικός θησαυρός για τον ερευνητή, που θέλει να μελετήσει την ιστορία της. Μεταξύ των άλλων φυλάσσονται Πατριαρχικά σιγίλια, Σουλτανικοί ορισμοί, Χοτζέτια, Ταπία και διαθήκες, της περιόδου της Τουρκοκρατίας. Σε πολύ καλή κατάσταση διατηρούνται τα διαχειριστικά βιβλία της μονής, από το 1835, έως και το 1946. Επιπρόσθετα, ο εκ Λίμνης Εφημέριος Χαλκίδος Πρωτοπρεσβύτερος Ανέστης Νάκος, δημιούργησε ξεχωριστούς φακέλους των ηγουμένων της μονής (1832-1946), στους οποίους συμπεριέλαβε όλα τα λυτά έγγραφα της περιόδου, με χρονολογική ταξινόμηση.
Σφραγίδες
Στοιχεία για παλαιότερες σφραγίδες της μονής Γαλατάκη δε διαθέτουμε, καθώς έγγραφα παλαιότερα του 1837 δε φέρουν σφραγίδες. Στις 9 Φεβρουαρίου 1835 η Αντιβασιλεία απέστειλε στις επισκοπές, διάταγμα με το οποίο καταργούσε τις παλιές σφραγίδες των μοναστηριών και καθόριζε τον τρόπο κατασκευής νέων. Η νέα σφραγίδα της μονής, τέθηκε σε χρήση το 1836. Ανταποκρινόταν πλήρως στο διάταγμα και ήταν από ορείχαλκο, κυκλική, με διαμέτρου, με σταυρό στο κέντρο της και κυκλικά την επιγραφή: ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ Α. ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΑΛΑΤΑΚΙ ΕΒΟΙΑΣ. Διαιρούνταν σε 3 μέρη, που φυλάσσονταν από τον ηγούμενο και τα δύο μέλη του ηγουμενοσυμβουλίου.
Τη σφραγίδα αντικατέστησε στα 1906, ο ηγούμενος Χρύσανθος Προβατάς. Παρέμεινε ορειχάλκινη, με τριμερή διαίρεση, μεγάλωσε σε διαστάσεις και έφερε σταυρό στο κέντρο της και κυκλικά την επιγραφή: ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΑΛΑΤΑΚΗ ΕΥΒΟΙΑΣ. Στα 1907 η Μονή κατασκεύασε και δεύτερη σφραγίδα με τη μορφή του Αγίου Νικολάου στο κέντρο της και επιγραφή: ΙΕΡ. ΜΟΝΗ ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΑΛΑΤΑΚΗ. ΕΥΒΟΙΑ, η οποία δε χρησιμοποιήθηκε ποτέ. Οι παραπάνω σφραγίδες φυλάσσονται σήμερα στο αρχείο της μονής.
http://www.imchalkidos.gr/page.asp?pageID=320