Νέα Μαθήματα Βυζαντινής Μουσικής

[alex]

Αφήνουμε λίγο κενό και δεν προσχωρούμε για να κατανοήσετε και να εμπεδώσετε τα προηγούμενα μαθηματα

[alex]

Μετά τo Προκείμενον της Όκτωήχου, οί Χοροί ψάλλουσι τους Κανόνας, τον μεν Άναστάσιμον έκ της Παρακλητικής, τον δε της τυχούσης Εορτής ή τοΰ Αγίου έκ τοΰ Μηναίου. Κατά δέ την περίοδον των κινητών εορτών, τον Άναστάσιμον, τον τοΰ Τριωδίου ή τον τοΰ Πάσχα και τον τοΰ Μηναίου.
Μετά τον ΕΙρμόν εκάστης Ωδής προψάλλομεν τών Τροπαρίων Στίχους:
Εις τά Αναστάσιμα'
Δόξα τή άγία Άναστάσει σου, Κύριε.
Εις τά Θεομητορικά"
Ύπεραγία Θεοτόκε, σώσον ημάς.


Εις τά Τ ρ ο π ά ρ ι α των Α γ ι ω ν"
"Αγιοι (ή "Αγιε) τοϋ Θεοϋ πρεσβεύσατε (ή πρέσβευε) υπέρ ημών.
Εις τά Κατανυκτικά Τροπάρια τοϋ Τριωδίου, ώς και τών προεορτίων και μεθεόρτων των Δεσποτικών εορτών"
Δόξα οοι, ό Θεός ημών, δόξα σοι.
Μετά την γ' 'Ωδήν τών Κανόνων ακολουθεί ή Μ. Συναπτή.
Ό Ίερεύς' Έτι, και έτι, έν ειρήνη τοϋ Κυρίου δεηθώμεν.
Ό Χορός' Κύριε, έλέησον.
Ό Ιερεύς" Αντιλαβοΰ, σώσον, έλέησον και διαφύλαξον ημάς...
Ό Χορός' Κύριε, έλέησον.
Ό Ιερεύς" Της Παναγίας, άχραντου, ύπερευλογημένης...
Ό Χορός" Σοί, Κύριε.
Ό Ιερεύς" "Οτι συ ει ό Θεός ημών...
Ό Χορός" Αμήν.
Ειτα" Κάθισμα και Θεοτοκίον.
Και συνεχίζομεν τούς Κανόνας.
Μετά την ς' Ώδήν τοϋ Κανόνος έπεται ή Μ. Συναπτή.

[alex]

Ό Ιερεύς"
Έτι, και έτι, έν ειρήνη τοΰ Κυρίου δεηθώμεν, Άντιλαβοΰ, σώσον, έλέησον... Της Παναγίας, άχραντου, ...Συ γαρ ει ό Βασιλεύς...
Ό Αναγνώστης" Αμήν.
Και άναγινώσκει το Άναστάσιμον Κοντάκιον και τον Οΐκον" εϊ δε ταϋτα προανεγνώσθησαν έν τη γ' Ώδή, άναγινώσκει τα τοΰ έορταζομένου Άγιου, των Χορών ύ π η χ ο ύ ν τ ω ν τάς τελευταίας λέξεις αυτών, και εφεξής τό Συναξάριον τοΰ Μηναίου καί, κατά τήν περίοδον τών κινητών "Εορτών, το Υπόμνημα τοΰ Τριωδίου ή τοΰ Πεντηκοσταρίου. Είτα ψάλλουσιν οί Χοροί τάς τελευταίας (ζ', η' και θ') Ώδάς τών Κανόνων.
Μετά την ουμπλήρωσιν τών Κανόνων ψάλλονται, αί Καταβασιαι της εκκλησιαστικής περιόδου ύπ* αμφοτέρων τών Χορών, και ψάλλουσιν αϋτάς μέχρι και τής η' Ωδής.
Χοροστατοΰντος Άρχιερέως αί Καταβασιαι ψάλλονται ύπ' αύτοΰ, άντικαθιστώντος ούτω τον α' Χορόν. Όσάκις δε ψάλλει ό Άρχιερεύς, οΐ Χοροί κατέρχονται τών στασιδιών αυτών.
Προ της η' 'Ωδής τών Καταβασιών, ύπό τοΰ β' Χορού προτάσσεται, τό"
Αίνοΰμεν, εύλογοΰμεν και προσκυνοΰμεν τον Κύριον, καί ψάλλεται ό Ειρμός τής η' Ωδής.


Εδώ πρέπει να διευκρινίσουμε ότι οι καταβασιες δεν είναι πάντα οι ίδιες είναι διαφορετικές για κάθε περίοδο και ποιά ψάλλουμε κάθε περίοδο θα το βρούμε στο βιβλίο τυπική διάταξης
Τις καταβασιες θα της βρείτε στην ενότητα (αι καταβασιαι του όλου ενιαυτού) βυζαντινη μουσικη

[alex]

Ό Ιερεύς άναγινώσκει τό Έωθινόν Εύαγγέλιον.
Μετά τό τέλος της αναγνώσεως αυτού, ό πρώτος Χορός, λέγει χαμηλή τή φωνή" Δόξα σοι, Κύριε, δόξα σοι.
Ό Προεστώς ή ό αυτός Ιερεύς ή ό Αναγνώστης άναγινώσκει άργά, τό'
Α
'νάστασιν Χριστού θεασάμενοι, προσκυνήσωμεν "Αγιον, Κύριον, Ίησούν τον μόνον άναμάρτη-τον. Τον Σταυρόν σου, Χριστέ, προσκυνούμεν, και την άγίαν σου Άνάοπασιν ύμνούμεν και δοξάζομεν. Σύ γάρ εί Θεός ημών, εκτός σού άλλον ούκ οιδαμεν, τό όνομα σου όνομάζομεν. Δεύτε πάντες οί πιστοί, προσκυνήσωμεν την τού Χριστού άγίαν Άνάστασιν' ιδού γάρ ήλθε διά τού Σταυρού, χαρά έν όλω τω κοσμώ. Διά παντός εύλογούντες τον Κύριον, ύμνούμεν την Άνάστασιν αύτοΰ. Σταυρόν γάρ ύπομείνας δι' ημάς, θανάτω θάνατον ώλεσεν.

[alex]

Τις Κυριακές οι οποίες δεν έχει εορτή το τυπικόν είναι όπως τα είπαμε πριν
Εάν υπάρχει μεγάλη εορτή τότε διαφοροποιείτε και τότε δεν διαβάζουμε την ανάσταση χριστού θεασαμένοι επίσης και τον ψαλμό 50 δεν τον ψέλνουμε αλλά τον διαβάζουμε

ΨΑΛΜΟΣ 50
Εἰς τὸ τέλος· ψαλμὸς τῷ Δαυῒδ 2 ἐν τῷ ἐλθεῖν πρὸς αὐτὸν Νάθαν τὸν προφήτην, ἡνίκα εἰσῆλθεν πρὸς Βηρσαβεέ.

3 Ἐλέησόν με, ὁ Θεός, κατὰ τὸ μέγα ἔλεός σου καὶ κατὰ τὸ πλῆθος τῶν οἰκτιρμῶν σου ἐξάλειψον τὸ ἀνόμημά μου·
4 ἐπὶ πλεῖον πλῦνόν με ἀπὸ τῆς ἀνομίας μου καὶ ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας μου καθάρισόν με.
5 ὅτι τὴν ἀνομίαν μου ἐγὼ γινώσκω, καὶ ἡ ἁμαρτία μου ἐνώπιόν μού ἐστι διὰ παντός.
6 σοὶ μόνῳ ἥμαρτον καὶ τὸ πονηρὸν ἐνώπιόν σου ἐποίησα, ὅπως ἂν δικαιωθῇς ἐν τοῖς λόγοις σου καὶ νικήσῃς ἐν τῷ κρίνεσθαί σε.
7 ἰδοὺ γὰρ ἐν ἀνομίαις συνελήφθην, καὶ ἐν ἁμαρτίαις ἐκίσσησέ με ἡ μήτηρ μου.
8 ἰδοὺ γὰρ ἀλήθειαν ἠγάπησας, τὰ ἄδηλα καὶ τὰ κρύφια τῆς σοφίας σου ἐδήλωσάς μοι.
9 ῥαντιεῖς με ὑσσώπῳ, καὶ καθαρισθήσομαι, πλυνεῖς με, καὶ ὑπὲρ χιόνα λευκανθήσομαι.
10 ἀκουτιεῖς μοι ἀγαλλίασιν καὶ εὐφροσύνην, ἀγαλλιάσονται ὀστέα τεταπεινωμένα.
11 ἀπόστρεψον τὸ πρόσωπόν σου ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν μου καὶ πάσας τὰς ἀνομίας μου ἐξάλειψον.
12 καρδίαν καθαρὰν κτίσον ἐν ἐμοί, ὁ Θεός, καὶ πνεῦμα εὐθὲς ἐγκαίνισον ἐν τοῖς ἐγκάτοις μου.
13 μὴ ἀπορρίψῃς με ἀπὸ τοῦ προσώπου σου καὶ τὸ πνεῦμα σου τὸ ἅγιον μὴ ἀντανέλῃς ἀπ' ἐμοῦ.
14 ἀπόδος μοι τὴν ἀγαλλίασιν τοῦ σωτηρίου σου καὶ πνεύματι ἡγεμονικῷ στήριξόν με.
15 διδάξω ἀνόμους τὰς ὁδούς σου, καὶ ἀσεβεῖς ἐπὶ σὲ ἐπιστρέψουσι.
16 ῥῦσαί με ἐξ αἱμάτων, ὁ Θεὸς ὁ Θεὸς τῆς σωτηρίας μου· ἀγαλλιάσεται ἡ γλῶσσά μου τὴν δικαιοσύνην σου.
17 Κύριε, τὰ χείλη μου ἀνοίξεις, καὶ τὸ στόμα μου ἀναγγελεῖ τὴν αἴνεσίν σου.
18 ὅτι εἰ ἠθέλησας θυσίαν, ἔδωκα ἄν· ὁλοκαυτώματα οὐκ εὐδοκήσεις.
19 θυσία τῷ Θεῷ πνεῦμα συντετριμμένον, καρδίαν συντετριμμένην καὶ τεταπεινωμένην ὁ Θεὸς οὐκ ἐξουδενώσει.
20 ἀγάθυνον, Κύριε, ἐν τῇ εὐδοκίᾳ σου τὴν Σιών, καὶ οἰκοδομηθήτω τὰ τείχη Ἰερουσαλήμ·
21 τότε εὐδοκήσεις θυσίαν δικαιοσύνης, ἀναφορὰν καὶ ὁλοκαυτώματα· τότε ἀνοίσουσιν ἐπὶ τὸ θυσιαστήριόν σου μόσχους.

ΤΟ ΗΧΗΤΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΓΑΠΗΤΟ ΦΙΛΟ ΚΑΙ ΣΥΝΑΔΕΡΦΟ ΧΡΗΣΤΟ ΤΣΑΚΙΡΟΓΛΟΥ ΠΡΩΤΟΨΑΛΤΗ δεν θα μπορούσα να μην συμπεριλάβω τον Λαμπαδάριο του Ναού κ. Κωνσταντίνο Βουκικλάκη με την εξαίρετη και ακούραστη φωνή του.Η ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ ΕΙΝΑΙ ΖΩΝΤΑΝΗ Ηράκλειο Κρήτης. O ΗΧΟΣ ΤΡΙΤΟΣ

http://www.mediafire.com/?nmy5y2zm4ty

[alex]

Ό Ν' Ψαλμός λέγεται χϋμα (ήτοι άναγινώσκεταί), εάν την Κυριακήν συμπέση Θεομητορική εορτή.
Πληρωθέντος τοΰ Ν' Ψαλμού, ό δεξιός Χορός ψάλλει"
Ήχος β'.
Δόξα Πατρί, και Υίώ, και Άγίω Πνεύματι.
Τ
αϊς των Αποστόλων, πρεσβείαις Έλεήμον, έξάλειψον τά πλήθη, τών έμών εγκλημάτων.
Ό αριστερός Χορός"
Και νΰν, και αεί, και εις τους αιώνας τών αιώνων.
Αμήν.

Ταις της Θεοτόκου, πρεσβείαις Έλεήμον, έξάλειψον τά πλήθη, των έμών εγκλημάτων.
Ό δεξιός Χορός Έλέησόν με ό Θεός...
Πεντηκόστάριον. Ήχος ό αυτός.

Α'ναστάς ό Ιησούς, από τσΰ τάφου, καθώς προεΐπεν, έδωκεν ήμίν, την αΐώνιον ζωήν, και μέγα έλεος.

TO ηχητικο π.χ θα το ακουσετε απο τον πρωτοψαλτη δημητριο καλομοιρη
http://www.mediafire.com/?tzgzhzgnctj

Κατά τάς από της Κυριακής τοΰ Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι και της Ε' Κυριακής των Νηστειών Κυριακάς (εξαιρέσει τών Κυριακών καθ' άς ήθελον συμπέσει αί έορται τής Υπαπαντής και τοΰ Ευαγγελισμού), μετά τον Ν' Ψαλμόν, άντι τών ανωτέρω «Δόξα... Ταΐς τών Αποστόλων...» κ.λπ., ψάλλονται τά Ίδιόμελα τοΰ Τριωδίου-

Δόξα... Ήχος πλ. δ'.
Τής μετανοίας άνοιξόν μοι πυλας Ζωοδότα" όρθρίζει γάρ το πνεΰμά μου, προς ναόν τον άγιόν σου, ναόν φέρον τοΰ σώματος, όλον έσπιλωμένον' άλλ' ως οΐκτίρμων κάθαρον, εύσπλάγχνω σου έλέει.

Και νΰν... Ήχος ό αυτός.

Τής σωτηρίας εΰθυνόν μοι τρίβους Θεοτόκε" αίσχραΐς γάρ κατερρύπωσα τήν ψυχήν άμαρτίαις, ώς ραθύμως τον βίον μου, όλον έκδαπανήσας' ταϊς σαίς πρεσβείαις ρΰσαί με, πάσης ακαθαρσίας.

Είτα" Έλέησόν με ό θεός, κατα τό μέγα έλεος σου...
Ήχος πλ. β'.

Τ
ά πλήθη των πεπραγμένων μοι δεινών, έννοών ό τάλας, τρέμω τήν φοβεράν ήμέραν τής κρίσεως" άλλα θαρρών είς τό έλεος τής εύσπλαγχνίας σου, ώς ό Δαβίδ βοώ σοι" Έλέησόν με ό Θεός, κατά τό μέγα σου έλεος.

Είτα ό Ιερεύς (ή ό Διάκονος) Σώσον ό Θεός τον λαόν σου...
Οί Χοροί ψάλλουσι τό" Κύριε, έλέησόν (ιβ').
Ό Ιερεύς" Έλέει, και οίκτιρμοίς... Ό Χορός" Αμήν.
Ό Διάκονος (ή ό Ιερεύς)"

Τήν Θεοτόκον και Μητέρα τού Φωτός, έν ϋμνοις τιμώντες μεγαλύνωμεν.

Καθ' έκάστην ήμέραν, και Κυριακήν, και κατά πάσας τάς μνήμας έορταζομένων Αγίων, κατά τάς μεθεόρτους τών Δεσποτικών και Θεομητορικών εορτών Κυριακάς, και τάς μετά τήν Κυριακήν τού Θωμά μέχρι τής Πεντηκοστής καθ' ήμέραν (πλήν τής Κυριακής), τυχούσης Αγίων έορταζομένων μνήμης, στιχολογοΰμεν τήν Ώδήν τής Θεοτόκου.

το ηχητικο παραδειγμα για τα ιδιομελα του τριωδιου απο την βυζαντινη χοροδια Μαιστορες

http://www.mediafire.com/?ngmydoajzyk

ιδρύθηκε και καταρτίστηκε το 1983 από τον καθηγητή κ. Γρ. Στάθη. Αποτελείται από 24 (έως και 32) ψάλτες (πρωτοψάλτες και λαμπαδαρίους) των κεντρικών ναών των Αθηνών, οι οποίοι συνδυάζουν το χάρισμα της καλλιφωνίας και την πλήρη γνώση της Ψαλτικής Τέχνης.

[alex]

Ο ιερέας
Την Θεοτόκο και μητέρα του φωτός εν υμνοις τιμωντες μεγαλυνομεν

Οι χοροί εναλλάξ μετά των στοίχων
ψαλλουν

α στοιχος

Μεγαλύνει ή ψυχή μου τον Κύριον, και ήγαλλίασε το πνεΰμά μου επί το Θεώ τω σωτήρί μου.

Την Τιμιωτέραν τών Χερουβείμ, και ένδοξοτέραν άσυγκρίτως τών Σεραφείμ, την άδιαφθόρως Θεόν Λόγον τεκοϋσαν, την όντως Θεοτόκον, σέ μεγαλύνομεν.

Β στοιχος

"Οτι έπέβλεψεν επί την ταπείνωσιν της δούλης αύτοϋ* ιδού γαρ από τοΰ νύν μακαριούσί με πάσαι αϊ γενεαί.

Την Τιμιωτέραν τών Χερουβείμ...

γ στοιχος

"Οτι έποίησέ μοι μεγαλεία ό Δυνατός, και άγιον τό όνομα αυτού- και τό έλεος αυτού εις γενεάν, και γενεάν τοις φοβουμένοις αυτόν.

Την Τιμιωτέραν τών Χερουβείμ...

δ στοιχος

Έποίησε κράτος εν βραχίονι αυτού' διεσκόρπισεν υπερήφανους διάνοια καρδίας αυτών.

Την Τιμιωτέραν τών Χερουβείμ...

ε στοιχος

Καθεΐλε δυνάστας από θρόνων, και ύψωσε ταπεινούς- πεινώντας ένέπλησεν αγαθών, και πλουτούντας έξαπέστειλε κενούς.

Την Τιμιωτέραν τών Χερουβείμ...

στ στοιχος

Άντελάβετο Ισραήλ παιδός αυτού, μνησθήναι ελέους, καθώς έλάλησε προς τους πατέρας ημών, τo Αβραάμ, και τω σπέρματι αυτού έως αιώνος.

ηχητικο παραδειγμα

http://www.mediafire.com/?vttmzfjnjlz Φ ΚΕΤΣΕΤΖΗΣ

[alex]

Την Τιμιωτέραν των Χερουβείμ...
Ειτα ό α' Χορός (ανερχόμενος εις τό στασίδιον), ψάλλει τον τελευταϊον Είρμόν της θ' Ωδής των Καταβασιών.

Ό Διάκονος (ή ό Ιερεύς), έκψώνως*
Έτι, και έτι, έν ειρήνη τοΰ Κυρίου δεηθώμεν.
Ό Χορός" Κύριε, έλέησον.
Ό Διάκονος Άντιλαβοΰ, σώσον, έλέησον...
Ό Χορός" Κύριε, έλέησον.
Ό Διάκονος" Της Παναγίας, άχραντου...
Ό Χορός" Σοί, Κύριε.
Ό Ιερεύς" "Οτι σέ αίνούσι πάσαι αί Δυνάμεις...
Ό Χορός" Αμήν.
Είτα προ των Έξαποστειλαρίων έν πάσαις ταΐς Κυριακαΐς, πλήν τής Κυριακής τοΰ Πάσχα, οί Χοροί ψάλλουσιν εναλλάξ:
Ό α' Χορός" "Αγιος Κύριος ό Θεός ημών.
Ό β' Χορός" "Αγιος Κύριος ό Θεός ημών.
Ό α' Χορός" Ύψούτε Κύριον τον Θεόν ημών, και προσκυνείτε τω ύποποδίω τών ποδών αυτού.
Ό β' Χορός* "Οτι "Αγιος έστιν.
Και άρχονται οί Χοροί ψάλλειν τό Αναστάσιμον 'Εξαποστειλάριον και τό Θεοτοκίον αυτού.

[alex]

Όταν τελείωση η τιμιωτερα η οποία ψέλνετε στο τέταρτο ήχο όταν την περίοδο αυτή η καταβασιες είναι
«Ἀνοίξω τὸ στόμα μου»
Τῆς Θεοτόκου

Ειτα ό α' Χορός (ανερχόμενος εις τό στασίδιον), ψάλλει τον τελευταϊον Είρμόν της θ' Ωδής των Καταβασιών.
Ὠδὴ θʼ.

Ἅπας γηγενής, σκιρτάτω τῷ πνεύματι, λαμπαδουχούμενος· πανηγυριζέτω δέ, ἀύλων Νόων, φύσις γεραίρουσα, τὰ ἱερὰ θαυμάσια, [τὰ ἱερὰ Εἰσόδια,] [τὴν ἱερὰν Μετάστασιν,] τῆς Θεομήτορος, καὶ βοάτω· Χαίροις παμμακάριστε, Θεοτόκε ἁγνή, ἀειπάρθενε.

Διότι την τιμιωτερα την ψέλνουμε και σε πρώτο ήχο σε άλλη περίοδο

[alex]

Είτα προ των Έξαποστειλαρίων έν πάσαις ταΐς Κυριακαίς, πλην της Κυριακής τοΰ Πάσχα, οί Χοροί ψάλλουσιν εναλλάξ:
Ό α' Χορός" "Αγιος Κύριος ό Θεός ημών.
Ό β' Χορός" "Αγιος Κύριος ό Θεός ημών.
Ό α' Χορός Ύψούτε Κύριον τον Θεόν ημών, και προσκυνείτε τω ύποποδίω τών ποδών αυτού.
Ό β' Χορός" "Οτι "Αγιος έστιν.
Και άρχονται οί Χοροί ψάλλε ιν τό Αναστάσιμον Έξαποστειλάριον και τό Θεοτοκίον αυτού.
Μετά τά Έξαποστειλάρια, χοροστατοΰντος Άρ-χιερέως, ό Αναγνώστης, έλθών εις τό μέσον τοΰ Ναοϋ λέγει"
Κέλευσον, Δέσποτα άγιε. Ήχος (δείνα).
Και άρχονται οί Χοροί ψάλλειν τους Αίνους, ήτοι τό «Πασαπνοάριον», κατά τον ένδιάτακτον Ήχον της Κυριακής, ή τον των ψαλησομένων Τροπαρίων.
Ό α' Χορός-

Πάσα πνοή αίνεσάτω τον Κύριον. Αινείτε τον Κύριον έκ των ουρανών, αινείτε αυτόν έν τοίς Ύψίστοις. Σοι πρέπει ΰμνος το Θεώ.
Ό β' Χορός"
Αινείτε αυτόν, πάντες οί Άγγελοι αύτοΰ' αινείτε αυτόν, πάσαι αί Δυνάμεις αΰτοΰ. Σοι πρέπει ΰμνος τω Θεώ. *
Ό α' Χορός άρχεται ψάλλων τά οκτώ Στιχηρά τών Αίνων μετά τών εφεξής Στίχων
1. Τοΰ ποιήσαι έν αύτοίς κρίμα έγγραπτον. Δόξα αΰτη έσται πάσι τοις όσίοις αΰτοΰ.

2. Αινείτε τον Θεόν έν τοίς Αγίοις αΰτοΰ, αινείτε αυτόν έν στερεώματι τής δυνάμεως αΰτοΰ.

3. Αινείτε αυτόν έπί ταΐς δυναστείαις αΰτοΰ, αι¬νείτε αυτόν κατά τό πλήθος τής μεγαλωσΰνης αΰτοΰ.

4. Αινείτε αυτόν έν ήχο σάλπιγγος, αινείτε αυτόν έν ψαλτηρίω και κιθάρα.