Ἕνα σύγχρονο ἀλλὰ ἄγνωστο Ρῶσο ἅγιο θὰ παρουσιάσουμε σήμερα. Ἕνα ἅγιο, ποὺ τὰ ἱστορικὰ γεγονότα τῆς ἐποχῆς τοῦ ἀλλὰ καὶ ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ, τὸν ἀνάγκασαν νὰ ζήσει καὶ νὰ δράσει σὲ πολλὲς χῶρες τοῦ πλανήτη μας, καὶ μὲ τὴν ποιμαντική του δράση ὅπως καὶ μὲ τὴν ἀσυνήθιστη ἀλλὰ καὶ ἰδιόρρυθμη ἁγία τοῦ ζωή, νὰ κηρύξει τὴν Ὀρθοδοξία.
Γεννήθηκε στὶς 4 Ἰουνίου τοῦ 1896 στὸ χωριὸ Ἀντάμοβκα, τῆς ἐπαρχίας Χαρκὼβ τῆς Οὐκρανίας, σχετικὰ κοντὰ μὲ τὸ Κίεβο. Ἡ οἰκογένεια τοῦ ἦταν ἀριστοκρατική. Ὁ πατέρας τοῦ Μπόρις ὑπῆρξε στρατάρχης, ὁ θεῖος τοῦ πρύτανις τοῦ πανεπιστημίου τοῦ Κιέβου, καὶ ἕνας ἄλλος συγγενής τους ἦταν ὁ ἅγιος Ἰωάννης, μητροπολίτης τοῦ Τομπόλκ. Ὅταν βαπτίσθηκε πῆρε τὸ ὄνομα Μιχαήλ. Μικρὸς ἦταν φιλάσθενος καὶ ἔτρωγε λίγο. Τὴν δευτεροβάθμια ἐκπαίδευσή του τὴν πῆρε στὴ στρατιωτικὴ ἀκαδημία τῆς Πολτάβας (1907-1914) καὶ μετὰ σπούδασε στὸ πανεπιστήμιο τοῦ Χαρκὼβ νομικὴ καὶ ἔπειτα διορίστηκε στὸ περιφερειακὸ δικαστήριο τοῦ Χαρκώβ. Ὅταν σπούδαζε στὸ Χαρκώβ, πρότυπό του καὶ ἴνδαλμά του ἦταν ὁ ἀρχιεπίσκοπος Μελέτιος Λεόντοβιτς, ὁ ὁποῖος διακρινόταν γιὰ τὴν ἀσκητικότητά του καὶ μάλιστα γιὰ τὸ κατόρθωμά του νὰ μὴ κοιμᾶται τὴ νύχτα καὶ νὰ περνᾷ ὦρες ὁλόκληρες ἀκίνητος μὲ τὰ χέρια ὄρθια καὶ προσευχόμενος. Κοιμήθηκε τὸ 1841 γνωρίζοντας ἐκ τῶν προτέρων τὴν ἡμέρα καὶ τὴν ὥρα τοῦ θανάτου του καὶ τὰ λείψανά του φυλασσόταν κάτω ἀπὸ τὴν ἁγία Τράπεζα τοῦ μοναστηριοῦ τῆς ἁγίας Σκέπης.
Τὸ 1921, λόγω τοῦ ἐμφυλίου πολέμου ποὺ ἐπικράτησε στὴ Ρωσία μετὰ τὴν ἐπανάσταση τῶν Μπολσεβίκων, ἡ οἰκογένεια τοῦ ἀναγκάσθηκε νὰ μεταναστεύσει στὸ Βελιγράδι. Ἐκεῖ ὁ Μιχαήλ, πουλώντας ἐφημερίδες γιὰ νὰ συντηρηθεῖ, σπούδασε θεολογία παίρνοντας τὸ πτυχίο τοῦ τὸ 1925. Τὸ 1924 χειροθετήθηκε ἀναγνώστης, τὸ 1926 ἐκάρη μοναχὸς καὶ πῆρε τὸ ὄνομα Ἰωάννης, γιὰ νὰ τιμήσει τὸ συγγενῆ τοῦ τὸν ἅγιο Ἰωάννη μητροπολίτη τοῦ Τομπόλκ, καὶ στὶς 21 Νοεμβρίου ἑορτὴ τῶν Εἰσοδίων τῆς Παναγίας μας χειροτονήθηκε ἱερεύς. Διετέλεσε καθηγητὴς τῶν θρησκευτικῶν στὸ Σερβικὸ κρατικὸ Λύκειο (1925-1927) καὶ καθηγητὴς στὴν ἱερατικὴ σχολὴ τοῦ ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Θεολόγου στὸ Μοναστῆρι (1929-1934). Ἐκεῖ τελοῦσε λειτουργίες στὰ ἑλληνικὰ γιὰ τοὺς Ἕλληνες τῆς περιοχῆς, ποὺ τὸν ἐκτιμοῦσαν ἰδιαιτέρως. Ἐπίσκοπος Ἀχρίδας τὴν ἐποχὴ ἐκείνη ἦταν ὁ λόγιος καὶ εὐσεβέστατος ἐπίσκοπος Νικόλαος Βελιμήροβιτς, «ὁ Χρυσόστομος τῶν Σέρβων», ὁ ὁποῖος ἐκτιμοῦσε καὶ ἀγαποῦσε τὸν νεαρὸ ἱερομόναχο. Συχνὰ ἔλεγε· «Ἂν ἐπιθυμεῖτε νὰ γνωρίσετε ἕνα ζωντανὸ ἅγιο, δὲν ἔχετε παρὰ νὰ πᾶτε στὴν Βιτὼλ γιὰ νὰ συναντήσετε τὸν πατέρα Ἰωάννη».
Πράγματι οἱ μαθητὲς τῆς ἱερατικῆς σχολῆς ἄρχισαν ν’ ἀντιλαμβάνονται ὅτι ὅταν ὅλοι κοιμόνταν ἐκεῖνος ἔμεινε ξύπνιος, περνοῦσε ἀπὸ τὰ δωμάτια τοὺς τὰ βράδια, τοὺς σκέπαζε, τοὺς σταύρωνε καὶ ἔφευγε. Τελικὰ οἱ μαθητὲς διαπίστωσαν ὅτι δὲν κοιμόταν σχεδὸν καθόλου στὸ κρεβάτι καὶ τὶς λίγες ὧρες ποὺ ξεκουραζόταν, σχεδὸν μία ἢ δυὸ ὧρες τὸ βράδι, κοιμόταν σὲ καθιστὴ στάση ἢ γονατιστὸς στὸ πάτωμα μπροστὰ στὰ εἰκονίσματα. Τὸ παράδειγμα τοῦ Μελετίου Λεόντοβιτς ποὺ ἦταν τὸ ἴνδαλμά του, ὅπως προαναφέραμε, πῆρε σάρκα καὶ ὀστὰ καὶ στὴ δική του ζωή. Ὅπως ὁμολόγησε ἀργότερα ὁ ἴδιος αὐτὸ συνέβαινε ἀπὸ τότε ποὺ ἐκάρη μοναχός. Εἶναι κάτι ποὺ ἀναφέρει ὁ ἅγιος Παχώμιος (4ος αἰῶνας) στοὺς μοναχικούς του κανονισμούς, ὅτι οἱ μοναχοὶ δὲν πρέπει νὰ κοιμοῦνται ξαπλωτοὶ ἀλλὰ καθιστοί.
Ὁ Ἰωάννης λειτουργοῦσε κάθε μέρα καὶ ἔτρωγε μία φορᾷ στὶς 11 τὸ βράδι. Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς πρώτης καὶ τῆς τελευταίας βδομάδας τῆς Σαρακοστῆς δὲν ἔτρωγε τίποτα ἀπολύτως καὶ τὴν ὑπόλοιπη νηστεία, ὅπως καὶ στὴ νηστεία τῶν Χριστουγέννων, ἔτρωγε μόνο πρόσφορο. Τὸ ἴδιο αὐστηρὰ νήστευε κάθε ἑβδομάδα, Παρασκευὴ καὶ Σάββατο, πρὶν τὴ λειτουργία τῆς Κυριακῆς.
Φοροῦσε πέδιλα ἢ παντόφλες χωρὶς κάλτσες, ἀνεξάρτητα ἀπὸ καιρικὲς συνθῆκες καὶ ἐποχές, καὶ πολλὲς φορὲς περπατοῦσε ξυπόλητος καὶ λειτουργοῦσε, ἀκόμη καὶ ὡς ἐπίσκοπος, πρᾶγμα γιὰ τὸ ὁποῖο δέχθηκε ἄγριες ἐπικρίσεις. Ἔμεινε ξυπόλητος, γιατί συνήθιζε νὰ χαρίζει τὰ πέδιλά του σὲ κάποιο φτωχὸ ποὺ δὲν εἶχε ἢ καὶ γιὰ ἄσκηση μιμούμενος τοὺς κατὰ Χριστὸν σαλούς.
Οἱ μαθητὲς τῆς ἱερατικῆς σχολῆς τοῦ Μοναστηρῖου, στὴ περίοδο τῶν διακοπῶν τους, δὲν μιλοῦσαν γιὰ τίποτα ἄλλο στοὺς δικούς τους παρὰ γιὰ τὸν ἰδιόρρυθμο καὶ κατὰ Χριστὸ Σαλὸ ἱερομόναχο πατέρα Ἰωάννη. Ὁ ἐπιφανὴς καὶ λόγιος ἐπίσκοπος Κάλλιστος Γουέαρ, Ἄγγλος προσήλυτος στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ὅταν ρωτήθηκε κάποτε ποιὲς μορφὲς τὸν ἐντυπωσίασαν στὴν Ὀρθοδοξία, ἀνάμεσα στὰ ἐλάχιστα ἄτομα ποὺ ἀνέφερε ἦταν καὶ τὸ ὄνομα τοῦ Ἰωάννου Μαξίμοβιτς. Ἀνεπανάληπτη καὶ ἄκρως ἰδιόρρυθμη περίπτωση.
Τὸ 1934 (28 Μαΐου) χειροτονεῖται ἐπίσκοπος Σαγγάης στὴ Κίνα. Προσπάθησε ν’ ἀποφύγει τὴν χειροτονία αὐτή, ἐπικαλούμενος ἕνα φυσικὸ πρόβλημα ποὺ εἶχε μὲ τὴν ἄρθρωση στὴν ὁμιλία του. Οἱ ἐπίσκοποι ὅμως μείνανε ἀνυποχώρητοι, ἐπι
καλούμενοι ὅτι καὶ ὁ Μωυσῆς εἶχε παρόμοιο πρόβλημα καὶ ὅμως ἐξελέγη ἀρχηγὸς τοῦ Ἰσραήλ. Ὁ ἀρχιεπίσκοπος τοῦ Χαρκὼβ Ἀντώνιος, μία ἀπὸ τὶς μεγαλύτερες μορφὲς τῆς ρωσικῆς Ἐκκλησίας τὴν ἐποχὴ ἐκείνη (μετέπειτα μητροπολίτης Κιέβου καὶ Γαλικίας, πρῶτος του πατριαρχικοῦ θρόνου τῆς Ρωσίας καὶ πρόεδρος τῆς ρωσικῆς Ἐκκλησίας τῆς διασπορᾶς), ὁ ὁποῖος εἶχε ὑπὸ τὴν προστασία καὶ καθοδήγηση τοῦ τὸν Ἰωάννη ἀπὸ τὴν ἐποχὴ ποὺ σπούδαζε στὸ Χαρκώβ, σὲ γράμμα τοῦ πρὸς τὸν ἀρχιεπίσκοπο Δημήτριο τῆς Ἄπω Ἀνατολῆς ἀρνεῖται τὴν πρόσκληση ν’ ἀποσυρθεῖ στὴν Κίνα καὶ γράφει· «Στὴ δική μου θέση, σὰν τὴν ψυχή μου, σὰν τὴν καρδία μου, σᾶς στέλνω τὸν Βλαντίκα ἐπίσκοπο Ἰωάννη. Αὐτὸς ὁ μικροκαμωμένος εὔθραυστος ἄνθρωπος, ποὺ φαίνεται σὰν παιδί, εἶναι στὴν πραγματικότητα ἕνα θαῦμα τῆς ἀσκητικῆς σταθερότητας καὶ αὐστηρότητας, σὲ μιὰ ἐποχὴ ποὺ τὴ ζωή μας τὴ διακρίνει ἡ ἀπόλυτη πνευματικὴ ἐξασθένηση».
Στὴ Σαγγάη, δημιουργεῖ ὀρφανοτροφεῖο καὶ στέγη γιὰ παιδιὰ φτωχῶν οἰκογενειῶν, ποὺ τὸ ἀφιέρωσε στὸν ἅγιο Τύχωνα τοῦ Ζαντόσκ. Συνολικὰ τὰ παιδιὰ ποὺ φιλοξενηθήκανε στὸ ἵδρυμα ἔφθασαν τὰ 3.500. Ὅταν ἔφθασαν στὴ Σαγγάη οἱ κομμουνιστές, ὁ Ἰωάννης μετέφερε ἀρχικὰ τὰ παιδιὰ στὶς Φιλιππίνες καὶ ἔπειτα στὸ Σὰν Φρανσίσκο τῆς Ἀμερικῆς. Τὸ ἴδιο ἔκανε καὶ γιὰ τὸ ὑπόλοιπο ποίμνιό του.
Καὶ σὰν ἐπίσκοπος ὁ Ἰωάννης τελοῦσε ὅλες τὶς ἀκολουθίες καθημερινά. Λειτουργοῦσε ἐπίσης καθημερινὰ ὁπουδήποτε καὶ ἂν βρισκόταν, εἴτε σὲ τραῖνο, εἴτε σὲ πλοῖο, εἴτε σὲ νοσοκομεῖο. Ὅταν ἦταν ἄρρωστος καὶ δὲν μποροῦσε νὰ λειτουργήσει μόνος του, καλοῦσε ἕνα ἱερέα στὸ δωμάτιό του νὰ λειτουργήσει. Ἐπισκεπτόταν ἀσθενεῖς καθημερινῶς. Τοὺς ἐξομολογοῦσε καὶ τοὺς κοινωνοῦσε. Ἂν ἡ κατάσταση τοῦ ἀσθενοῦς ἦταν σοβαρή, ὁ ἅγιος περνοῦσε ὦρες ἀτέλειωτες δίπλα του, προσευχόμενος γονατιστὸς καὶ ἡ προσευχὴ τοῦ αὐτὴ πολλὲς φορὲς ἔφερνε τὸ θαῦμα. Εἶχε χάρισμα νὰ ἐπικοινωνεῖ μὲ τοὺς διανοητικὰ ἀνάπηρους καὶ τοὺς δαιμονισμένους. Ἦταν ἐπίμονος ὄχι μόνο στὶς προσευχές του, ἀλλὰ καὶ στὰ αἰτήματα τοῦ πρὸς τὶς ἀρχὲς καὶ τὶς ἐξουσίες, γιὰ τὸ καλὸ τῶν ἐνοριτῶν του καὶ γενικὰ τῶν συνανθρώπων του. Παρέμεινε μέρες ὁλόκληρες στὴν Οὐάσιγκτον, στὴν αἴθουσα ἀναμονῆς τοῦ ὑπουργείου ἐξωτερικῶν ὑποθέσεων, μέχρι νὰ πάρει τὴν ἄδεια εἰσόδου χιλιάδων Ρώσων προσφύγων ἀπὸ τὴν Κίνα συμπεριλαμβανομένων καὶ τῶν ἀρρώστων, γεγονὸς ποὺ κανεὶς ἄλλος δὲν τὸ εἶχε κατορθώσει νωρίτερα.
Ἔμεινε ἀλύγιστος καὶ ἄφοβος κατὰ τὴν ἰαπωνικὴ κατοχὴ τῆς Κίνας. Ἀνέλαβε προσωρινὸς πρόεδρος τῆς ρωσικῆς κοινότητας, γιατί οἱ προηγούμενοι δυὸ πρόεδροι ποὺ δὲν ὑπέκυψαν στὶς ἰαπωνικὲς πιέσεις δολοφονήθηκαν. Μετὰ τὸ τέλος τοῦ πολέμου ἀσκήθηκε πίεση στοὺς Ρώσους κληρικοὺς τοῦ ἐξωτερικοῦ νὰ δεχθοῦν ὡς πατριάρχη τὸ νέο πατριάρχη τῆς σοβιετικῆς Ἐκκλησίας. Ἀπὸ τοὺς ἕξι ἱεράρχες τῆς Ἄπω Ἀνατολῆς, μόνον ὁ ἐπίσκοπος Ἰωάννης δὲν ἀκολούθησε τὸ νέο πατριάρχη καὶ ἔμεινε πιστὸς στὴ ρωσικὴ Ἐκκλησία τῆς διασπορᾶς. Τὸ 1946 ἀνέβασαν τὸν ἅγιο στὸ ἀξίωμα τοῦ ἀρχιεπισκόπου ὅλης της περιφερείας τῆς Κίνας.
Μετὰ τὴν μεταφορὰ τοῦ ποιμνίου του ἀπὸ τὴν Κίνα στὴν Ἀμερική, οἱ Ρώσοι ἐπίσκοποί της διασπορᾶς, τὸ 1951, τὸν στέλνουν στὴν ἐπισκοπὴ Παρισίου καὶ Βρυξελλῶν ποὺ περιλάμβανε ὅλη τὴ Δυτικὴ Εὐρώπη. Ὅπου πήγαινε ὁ Ἰωάννης δὲν ἐνδιαφερόταν μόνο γιὰ τοὺς Ρώσους ἀλλὰ καὶ γιὰ τοὺς ντόπιους ὀρθοδόξους. Τελοῦσε λειτουργίες στὰ ὀλλανδικὰ καὶ στὰ γαλλικὰ ὅπως παλαιότερα λειτουργοῦσε στὰ ἑλληνικά, στὰ κινεζικὰ καὶ στὰ ἀγγλικά. Θεωρεῖται ὡς ἱδρυτὴς τῆς σύγχρονης ὀρθόδοξης ὀλλανδικῆς Ἐκκλησίας. Ἐνδιαφέρθηκε νὰ γνωρίσουν ὅλοι οἱ ὀρθόδοξοί τους ἁγίους της Δυτικῆς Εὐρώπης ποὺ εἶχαν ζήσει πρὶν ἀπὸ τὸ σχίσμα (1054) καί, λόγω τῆς ἐπικρατήσεως τοῦ παπισμοῦ μετέπειτα, μένανε ἄγνωστοι στὴν οἰκουμενικὴ Ὀρθοδοξία.
Τὸ 1962, χιλιάδες Ρώσοι του σὰν Φρανσίσκο ποὺ γνώριζαν τὸν ἅγιο Ἰωάννη ἀπὸ τὴ Σαγγάη ζητοῦν νὰ σταλεῖ ὡς ἀρχιεπίσκοπος στὸ Σὰν Φρανσίσκο, γιὰ νὰ ἐπιλυθοῦν τὰ προβλήματα ποὺ δημιουργηθῆκαν μὲ τὴν παραίτηση -γιὰ λόγους ὑγείας- τοῦ ἀρχιεπισκόπου Τύχωνος. Ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τῶν Ρώσων τῆς διασπορᾶς ἀνταποκρίνεται στὸ αἴτημα τῶν πιστῶν καὶ ὁ Ἰωάννης φθάνει ἐκεῖ στὶς 21 Νοεμβρίου τοῦ 1962, ἡμέρα τῆς ἑορτῆς τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου καὶ 28 χρόνια μετὰ τὴν ἄφιξή του στὴ Σαγγάη ποὺ ἔγινε ἐπίσης ἡμέρα τῶν Εἰσοδίων. Ἡμέρα τῶν Εἰσοδίων χειροτονήθηκε καὶ ἱερεὺς ὅπως ἤδη προαναφέραμε. Καὶ στὴ Σαγγάη καὶ στὸ Σὰν Φρανσίσκο ὑπῆρχε ἕνας μισοκτισμένος ναὸς ποὺ ἀδυνατοῦσε νὰ ὁλοκληρωθεῖ λόγω διασπάσεως τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας. Καὶ στὶς δυὸ περιπτώσεις, πέτυχε τὴν εἰρήνευση τῶν κοινοτήτων καὶ τὴν ὁλοκλήρωση τῶν ναῶν, συνεχίζοντας τὴν ἴδια ἁγία ζωὴ καὶ ποιμαντικὴ δράση.
Κι ὅμως αὐτὸν τὸν ἅγιο, ἀσκητή, ἀκτήμονα ἐπίσκοπο, κάποιοι τοῦ ἐνοριακοῦ συμβουλίου τὸν κατηγόρησαν ὅτι εἶχε καταχραστεῖ χρήματα τῆς ἐνορίας. Ἔγινε δημόσιο δικαστήριο καὶ ἀποδείχθηκε ἡ ἀλήθεια. Ὁ ἅγιος μὲ σιγουρι
048; καὶ πίστη στὸ Θεὸ ἀντιμετώπισε τὶς συκοφαντίες χωρὶς νὰ κρίνει κανένα, ἀτάραχα καὶ μὲ γαλήνη. Καὶ παλαιότερα στὴν Σαγγάη ἐπιχείρησαν δυὸ φορὲς νὰ τὸν δηλητηριάσουν. Μία ρίχνοντας δηλητήριο στὸ φαγητό του καὶ μία ρίχνοντας δηλητήριο στὸν οἶνο τῆς ἁγίας προθέσεως! Τὴν δεύτερη δηλητηρίαση τὴν ἐπιχείρησε…ἱερεύς, ὁ ὁποῖος ἀργότερα στὸ Σὰν Φρανσίσκο ἔγραφε συνεχῶς ἄρθρα ἐναντίον του. Ὅταν ἀργότερα πέθαινε ἀπὸ καρκίνο, ὁ ἅγιος ὄντως Ἰωάννης, πῆγε καὶ τὸν βρῆκε γιὰ νὰ τὸν ἐλευθερώσει ἀπὸ τὶς ἁμαρτίες του καὶ πέτυχε νὰ μετανοήσει.
Κοιμήθηκε ἐν Κυρίῳ τὸ στὸ Σιάτλ (2-7-1966). Γνώριζε ἐκ τῶν προτέρων τὴν ἡμέρα τοῦ θανάτου του. Τάφηκε στὸ καθεδρικὸ ναό του σὰν Φρανσίσκο ποὺ ὁ ἴδιος ὁλοκλήρωσε. Ἡ ἀνακομιδὴ τῶν λειψάνων τοῦ ἔγινε τὸ 1993 καὶ τὸ σῶμα τοῦ εὑρέθηκε ἄφθαρτο καὶ παραμένει ἔτσι. Ἡ ἐπίσημη ἀναγνώρισή του ὡς ἁγίου ἀπὸ τὴ σύνοδο τῶν Ρώσων ἐπισκόπων της διασπορᾶς ἔγινε στὶς 2-7-1994 τὴν ἡμέρα τῆς κοιμήσεώς του. Ἔκτοτε πλῆθος κόσμου ἀπ’ ὅλες τὶς χῶρες τῆς γῆς ἐπισκέπτεται τὸ λείψανό του, τὸ προσκυνᾷ καὶ ζητᾷ τὴ μεσιτεία του καὶ τὴν εὐλογία του.
Ὁ ἅγιος Ἰωάννης Μαξίμοβιτς θὰ κηρύττει συνεχῶς στὶς μέρες μας, μὲ τὴν περίπτωσή του, ὅτι ἡ ἁγιότητα καὶ γιὰ μᾶς τοὺς ἀνθρώπους τοῦ 21ου αἰῶνα δὲν εἶναι ἕνα ἄπιαστο ὄνειρο. Ἀκόμη καὶ σήμερα καὶ μάλιστα σὲ χῶρες κοσμικές, δελεαστικές, ποὺ εἶναι παραδομένες στὴ ὕλη, στὸ χρῆμα, στὴ ξέφρενη ἡδονή, στὴν ἀλόγιστη κατανάλωση, ποὺ μὲ τὰ τεχνολογικά τους ἐπιτεύγματα ἔχουν δημιουργήσει ἐπίγειους ὑλικοὺς παραδείσους καὶ ἔχουν λησμονήσει ἐντελῶς τὸν ἀληθινό, παρουσιάζονται ἄνθρωποι ποὺ ζοῦν ὅπως οἱ πρῶτοι χριστιανοὶ καὶ ἀσκητὲς καὶ εἶναι κατάφορτοι ἀπὸ τὴ χάρη καὶ τὴν ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Ἃς παραδειγματισθοῦμε ἀπ’ αὐτοὺς καὶ ἂς τοὺς μιμηθοῦμε.
